نوروز چه ویژگی‌هایی دارد که توانسته است در پس قرون و اعصار همچنان زنده بماند و سال به سال پویاتر شود؟ یکی از دلایل این ماندگاری قابلیت‌های نوروز در به کارگیری به‌عنوان عنصر دیپلماسی در گفت‌وگوی میان‌فرهنگی است.
جشن‌ها و آیین‌های نوروزی در خود اندیشه‌ها و آرمان‌های انسانی و یزدانی به همراه داشت که توانست پس از گسترش اسلام، از معدود آداب و رسومی باشد که پابرجا بماند. این آیین‌های زیبای نوروزی که برخی در پیشواز از نوروز، برخی در ایام نوروز و برخی دیگر در بدرقه نوروز در گستره‌ای وسیع، بین مردمان گوناگون برگزار می‌شود و دامنه آن نه‌تنها محدودتر، بلکه سال به سال گسترده‌تر شده و جمهوری‌های مستقل (بازمانده از شوروی) را فراگرفته و به‌عنوان جشنی دولتی برای بازیابی هویت سیاسی مردم و اندیشه سیاسی دولت‌ها شناخته شده، زیبایی، شکوه، عظمت و قداست خاصی دارد.
جشن‌های سال نو مسیحی صبغه دینی و مذهبی دارد، ولی همه پیروان مسیحیت چه آنهایی که اعتقاد مذهبی و دینی ندارند و بدان پایبند نیستند و چه مؤمنان و پیروان راستین حضرت عیسی مسیح(ع) آن را گرامی می‌دارند و به عنصر وحدت‌بخش آنان تبدیل شده است.
آیا نوروز می‌تواند چنین نقشی ایفا کند؟ آیا باید آن را از دیدگاه مذهبی و دینی نگریست؟ اگر سال نو مسیحی که در نیمه‌زمستان نیمکره‌شمالی و در سرمای طاقت‌فرسا و در نیمکره‌جنوبی در فصلی متفاوت، می‌تواند میلیون‌ها انسان را به یک حس و باور مشترک رهنمون شود، آیا نوروزی که در آغاز بهار طبیعت همین نیم‌کره برگزار می‌شود و خنده طبیعت دل هر موجود زنده‌ای را به طپش وامی‌دارد، می‌تواند ملل و اقوام مسلمان را از هر مذهب اسلامی از سنی و شیعه، به هم نزدیک سازد؟
با نگرش به بزرگی و اهمیت نوروز و نقش فرهنگی گسترده آن، که بین ملل مختلف شرق گرامی داشته می‌شود، آیا می‌توان از آن به‌عنوان یک عامل فرهنگی- سیاسی برای اعمال گفتمان بین فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی در راستای همگرایی‌های منطقه‌ای بهره گرفت؟ نوروز در ایران و چند کشور منطقه که فرهنگ مشترک با ایران دارد، جشن گرفته می‌شود اما چند سال اخیر برخی دیگر از کشورها، آن را در قالب تعطیلات رسمی خود گنجانده‌اند و این نماد در حال تبدیل شدن به یک نماد جهانی است. جشن‌ها اصولاً هویت ملی یا دینی هر ملتی را تشکیل می‌دهد و هر مراسمی بیانگر علایق، سلیقه‌ها و فرهنگ ملت و تعلقات قومی آن به شمار می‌رود.
- قابلیت‌های نوروز
نوروز آیینی است کهن و ماندگار با تاریخی شکوهمند که در گستره جغرافیایی جهان ایرانی از غرب چین تا آناتولی، از شبه‌قاره هند و افغانستان در شرق تا بین‌النهرین در غرب و از سین‌کیانگ و آسیای‌مرکزی در شمال شرق تا دامنه‌های شمالی قفقاز بزرگ در شمال و آسیای صغیر در شمال غربی را شامل می‌شود که دور تا دور ایران‌زمین را به‌عنوان خاستگاه تمدن ایرانی دربرمی‌گیرد.
این آیین کهن و ارزشمند با جشن‌ها و مراسم ارزشمند، افزون بر ایران‌زمین در همه جمهوری‌های آسیای مرکزی و استان سین کیانگ در غرب چین باشکوه تمام برگزار می‌شود. اویغورها، ترکمن‌ها، ازبک‌ها، قره قالپاق‌ها، قزاق‌ها و قرقیزها، آذری‌ها و ترک‌های شمال قفقاز ازجمله ترک‌های دربند در داغستان، افغان‌ها، تاجیک‌ها و کردهای ترکیه، عراق، سوریه، تات‌ها، تالش‌ها و بلوچ‌های آسیای مرکزی و قفقاز و ترک‌های آناتولی همه در باور به این آیین شکوهمند در برگزاری آن با هم سهیم هستند و از مراسم «میر نوروزی» در قزاقستان تا کردستان عراق، تا سبز کردن گندم در تمامی این گستره عظیم تا پختن سمنو در جای‌جای این قلمرو در پیشواز به نوروز باستانی، عید نوزایی طبیعت، دگرگونی جان و تن، نبات و جماد به هم می‌پیوندند و تازه می‌گردند.
نوروز یکی از عناصر فرهنگ ایرانی است که در چند دهه اخیر، بیش از هر زمانی، در تاریخ گذشته، به خارج از مرزهای سرزمین ایران بزرگ یا سرزمین‌های حوزه فرهنگ ایرانی - یعنی آسیای مرکزی، هند و کشورهای شبه‌قاره - گسترش یافت.
این فرایند را می‌توان فرایند جهانی شدن مجدد نوروز نامید؛ زیرا پیش از این نیز در دوره‌ای از تاریخ، نوروز گستره جهانی داشت. گرچه نوروز از جهاتی، جشنی منطقه‌ای و سرزمینی شناخته می‌شود و بیش از هر چیز با نام سرزمین ایران پیوند خورده است اما در واقعیت همواره گستره‌ای بیش از ایران داشت.
برگزاری جشنواره‌های نوروزی و اشاعه فرهنگ نوروز از طریق تهیه فیلم‌های مستند تلویزیونی و نمایش آن از شبکه‌های ماهواره‌ای، به‌ویژه آداب و رسوم و آیین‌های زیبای آن بین نواحی مختلف ایران و در میان اقوام ایرانی از جمله: فارس‌زبانان، بلوچ‌ها، کردها، لرها، گیلک‌ها، مازنی‌ها و طبری‌ها، خوزی‌ها و دیگر اقوام ایرانی از جمله آذری‌ها (که ایرانی‌ترین اقوام ایرانی و از بازماندگان آتروپاتن کهن هستند) و ترکمن‌ها، جاذبه‌های بسیاری برای نشان دادن همبستگی بین اقوام ایرانی و الگوی قابل تعمیم و توسعه آن به ملل منطقه دارد.
سازمان‌های مرتبط با مسائل فرهنگی کشور باید در راستای دیپلماسی فرهنگی، گفتمان بین اقوامی و بین فرهنگی و با توجه به استعدادهای ملل و اقوام حوزه نوروز گام بردارند و از این عنصر فرهنگی، آیینی، مذهبی و دینی، برای گسترش نفوذ ایران و نشان دادن دوستی ملت ایران با ملل منطقه در همگرایی بهره گیرند.
برای جلب و جذب ملت‌های همسایه و اقوام حوزه نوروز برای رسیدن به همگرایی منطقه‌ای، نوروز قابلیت‌های زیادی دارد. هرگاه در زمان برگزاری آیین‌های نوروزی بتوانیم گردشگرانی را برای دیدار از کشور جلب کنیم، در این زمینه موفقیت‌های بی‌شماری به‌دست خواهیم آورد.
نظر شما